به نقل از ماهنامه ایران پترولیوم، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برنامه‌های فراوانی برای افزایش ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی ایران دارد، جواد اوجی، وزیر نفت هم گفته است که در سال‌های آینده ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی ایران به ۳.۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد، یکی از برنامه‌های اصلی وزارت نفت در توسعه صنایع پالایشگاهی، احداث واحدهای پتروپالایشگاهی است، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: «بی‌شک توسعه صنایع پالایشی کشور در سال‌های آینده از مسیر صنایع پتروپالایشگاهی می‌گذرد.»
اگرچه برای احداث یک واحد ۳۰۰ هزار بشکه‌ای پتروپالایشگاهی با خوراک نفت خام بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است، اما با توجه به مشوق‌هایی که برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این صنعت در نظر گرفته شده است، انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در این بخش همچنان جذابیت بالایی داشته باشد.
علیرضا آرمان‌مقدم، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: احداث صنایع پتروپالایشگاهی با هدف تأمین و ایجاد تنوع در خوراک محصولات پتروشیمی و درآمدزایی بیشتر از منابع نفتی ایران است، ضمن اینکه سرمایه‌گذاران این بخش نیز از منافع حاصل از ارزش افزوده تبدیل نفت خام و میعانات گازی به فرآورده‌های با ارزش بالا، بهره‌مند خواهند شد.
گفت‌وگو با مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را درباره آخرین وضع صنایع پالایشی ایران و برنامه‌های توسعه صنعت پتروپالایشگاهی را بخوانید.
سناریوهای توسعه صنعت پالایش ایران با توجه به‌شدت مصرف انرژی در کشور، همچنین برنامه‌ریزی برای بالا بردن ظرفیت پالایش نفت خام بر چه محوری استوار است؟
در توسعه صنعت پالایش چند موضوع به‌عنوان الزام‌های کلیدی مطرح است که از جمله می‌توان به اولویت‌بندی بر اساس منابع در دسترس، ایجاد توازن در برنامه‌های صادراتی و تولید داخلی برای جلوگیری از خام فروشی و تولید فرآورده‌های با ارزش بالاتر و تأمین پایدار سوخت مورد نیاز کشور اشاره کرد. ضمن اینکه نحوه اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف هم اهمیت ویژه‌ای دارد. در ارتباط با فرآورده بنزین، اکنون تراز تولید و مصرف مثبت است، اما در صورت ادامه رشد مصرف در آینده‌ای نه‌چندان دور این تراز منفی می‌شود و به عبارت دیگر تبدیل به واردکننده بنزین خواهیم شد.
بر اساس اسناد و ابلاغ‌های شورای عالی انرژی، مصرف حامل‌های انرژی در کشور باید بر اساس الزامات بهینه‌سازی مدیریت شود و بر همین اساس سند تأمین انرژی بخش حمل‌ونقل کشور تا افق ۱۴۲۰ به‌گونه‌ای تدوین شده است که با لحاظ مبانی بهینه‌سازی مصرف و ارتقای بهره‌وری انرژی، در سال ۱۴۲۰ نوع سوخت هیبرید و الکتریسیته حدود ۶ درصد از سبد حمل‌ونقل را به خود اختصاص خواهد داد و مصرف بنزین هم در آن سال باید روزانه ۹۴ میلیون لیتر باشد. احداث صنایع پتروپالایشی به‌طور دقیق متناسب با همین هدف است.
برای نمونه اگر نتوانیم از هم‌اکنون به فکر کنترل اصولی مصرف بنزین در کشور باشیم در سال ۱۴۲۰ مصرف کشور حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیون لیتر در روز خواهد بود. آن زمان دیگر احداث پتروپالایشگاه مفهومی برای کشور ندارد و همه پالایشگاه‌ها در ایران باید با تمام توان به تولید بنزین بپردازند و دیگر خوراکی برای صنایع پتروشیمی باقی نمی‌ماند، بنابراین هم‌اکنون با فرض اینکه سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در سال‌های آینده اجرایی می‌شود، احداث پتروپالایشگاه‌ها برای ایران کاملاً توجیه و صرفه اقتصادی دارد، اما اگر نتوانیم مصرف انرژی خود را بهینه کنیم، توسعه صنعت پالایش صرفاً بر مبنای تأمین سوخت هدف‌گذاری خواهد شد. در آینده‌ای نه‌چندان دور از جنبه اولویت تأمین انرژی، پتروپالایشگاه‌ها دیگر توجیه نخواهند داشت.
با توجه به اینکه همه نگاه‌ها به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر است و از سوی دیگر آینده سرمایه‌گذاری در انرژی‌های فسیلی با اما و اگرهای فراوانی روبه‌روست، آیا سرمایه‌گذاری و توسعه پتروپالایشگاه‌ها توجیه اقتصادی دارد؟
گستره وسیع بازار فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، سهولت صادرات این نوع فرآورده‌ها نسبت به نفت خام و در نتیجه تحریم‌ناپذیری آن، از مزیت‌های توسعه ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی کشور و عبور از خام‌فروشی است. احداث پتروپالایشگاه‌ها، نه‌تنها یک پروژه اقتصادی دارای توجیه مالی و پیشران در توسعه صنایع پایین‌دستی با فواید اشتغال‌زایی بسیار محسوب می‌شود، بلکه یک راه‌حل راهبردی برای کاهش آثار تحریم‌هاست. در بسیاری از کشورها برنامه‌ریزی برای افزایش سهم استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی انجام شده است و در نتیجه منابع فسیلی به سمت تولید فرآورده‌های پتروشیمی با بازار رو به افزایش هدایت می‌شود. در چنین شرایطی بازارهای رقابتی شکل خواهد گرفت و قیمت تمام‌شده محصول حرف آخر را در بازار رقابتی خواهد زد. با تجمیع تأسیسات پالایشگاه و پتروشیمی می‌توان هزینه‌های تمام‌شده احداث و عملیاتی این مجتمع‌ها را کاهش داد، بنابراین تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی یا به اصطلاح احداث پتروپالایشگاه با هدف تنوع تولید فرآورده‌های دارای ارزش بیشتر که منجر به کاهش قیمت تمام‌شده محصولات، افزایش راندمان و سودآوری و همچنین کاهش مصارف انرژی می‌شود، راهبردی مناسب برای توسعه اقتصادی کشور خواهد بود.
هرچند اجرای مگاپروژه‌های پتروپالایشی توجیه اقتصادی دارد، اما چالش اصلی برای اجرایی شدن چنین طرح‌هایی همان چالش مشترک همه مگاپروژه‌ها یعنی محدودیت در تأمین منابع مالی خواهد بود.
چگونه قرار است یک پتروپالایشگاه را با توجه به شرایطی که داریم احداث کنیم؟
اجرای یک پتروپالایشگاه با مقیاس مگاپروژه چند میلیارد دلاری الزامات بنیادی زیادی نیاز دارد. از مهم‌ترین الزامات، قوانین حمایتی برای تسهیل در روند اجرای پروژه است. در این ارتباط قانون حمایت از صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات‌گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی که در سال ۱۳۹۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و الحاقیه قانون که در سال جاری ابلاغ شد به همراه آیین‌نامه‌های اجرایی آن، پشتیبانی و حمایت حاکمیت از اجرای طرح‌ها را رقم زده است. استفاده از مزیت اقتصادی تنفس خوراک، ضمانت بازپرداخت انواع تسهیلات در زمان ساخت را به‌دنبال دارد که در نوع خودش بی‌نظیر است. از جنبه فرآیند استفاده از تسهیلات این قانون باید به تاریخچه اجرای آن اشاره کنم.
وزارت نفت در سال ۱۳۹۸ برای احداث پالایشگاه فرخوان داد که ۷۴ شرکت در این فراخوان شرکت و ۴۲ شرکت اسناد و مدارک خود در سامانه شرکت ملی پالایش و پخش بارگذاری کردند. پس از ارزیابی‌های شکلی، فنی و مالی، سرانجام ۱۹ طرح شامل هشت پالایشگاه جدید و ۱۱ طرح ارتقای کیفی در پالایشگاه‌های موجود دارای صلاحیت تشخیص داده شدند. الزام مهم دیگر برای اجرای طرح در شرایط کنونی برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی برای تأمین مالی از منابع متنوع از جمله تأمین آورده، جذب منابع از طریق بازار سرمایه و تسهیلات بانکی خواهد بود. البته توصیه ما به متقاضیان احداث این طرح‌ها این است که در شرایط کنونی با تشکیل سندیکا و اتحادیه به‌دنبال تجمیع سرمایه‌های خود برای اجرای یک طرح دارای اولویت بیشتر باشند.
قرار است بعضی از پالایشگاه‌ها، پتروپالایشگاه شوند؟
بعضی از پالایشگاه‌های موجود پس از اجرای طرح‌های ارتقای کیفی قادر به تولید فرآورده‌های با مشخصات خوراک واحدهای صنایع پتروشیمی خواهند بود، با وجود این به‌دلیل سوخت محور بودن فرآیندهای اصلی، همچنان به آنها پالایشگاه اطلاق خواهد شد. در ارتباط با طرح‌های جدید، هرچند مجوز اولیه برای اکثر آنها با عنوان پالایشگاه صادر شده است اما عمده طرح‌ها به‌دنبال ابلاغ الحاقیه قانون حمایت که تأسیسات تکمیلی در زنجیره ارزش را مشمول استفاده از تسهیلات تنفس خوراک به شمار آورده است، در حال تکمیل اطلاعات و مستندات برای تغییر عنوان مجوز به پتروپالایشگاه هستند. به نظر می‌رسد از هشت طرح جدید ۶ طرح به‌دنبال تغییر به سمت پتروپالایشگاه باشند.
برای ساخت یک پتروپالایشگاه چه مقدار منابع نیاز داریم؟
برای ساخت یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای با نسبت تبدیل به فرآورده‌های پتروشیمی حدود ۳۵ درصد، به ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. این میزان سرمایه در مقایسه با طرح‌ها و پروژه‌های جاری کشور رقم بسیار بزرگی است که البته جذب این میزان سرمایه‌گذاری در یک دوره تقریبی چهار ساله صورت خواهد گرفت. به همین دلیل توصیه کردیم که متقاضیان با تجمیع سرمایه‌های خود شرایط مناسب‌تری را برای اجرای یک طرح کامل فراهم خواهند کرد. ضمن اینکه تغییر در الگوی فرآیندی با جهت‌گیری کاهش در نسبت تبدیل اشاره‌شده مقدار سرمایه‌گذاری را کاهش خواهد داد.
برای ساخت ۸ پالایشگاهی که مجوز آن صادر شده است به چقدر منابع نیاز داریم؟
چنانچه متقاضیان به‌دنبال احداث پالایشگاه مطابق با مجوزهای اولیه باشند درمجموع حدود ۴۰ میلیارد دلار با احتساب هزینه‌های تأمین مالی منابع نیاز خواهد بود و با فرض اینکه برخی از طرح‌ها به سمت پتروپالایشگاه بروند در این صورت بیش از ۶۰ میلیارد دلار منابع نیاز خواهیم داشت.
آیا این صنعت آن‌قدر جذاب است که سرمایه‌گذار خارجی بخواهد وارد آن شود؟
با توجه به اینکه مزیت اقتصادی تنفس خوراک که از معتبرترین انواع ضمانت بازگشت سرمایه محسوب می‌شود، به‌منظور راهکار حمایتی برای بازپرداخت سرمایه‌گذاری انجام‌شده به طرح‌ها اعطا شده، جذابیت کافی از دیدگاه اقتصادی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ایجاد کرده است، اما افزون بر جذابیت اقتصادی، جذب سرمایه‌گذار خارجی تا حد زیادی به شرایط و سطح روابط سیاسی و اقتصاد بین‌الملل کشورمان با مجموعه‌های مالی و تجاری دیگر کشورها بستگی دارد.
از جنبه توجیه سرمایه‌گذاری در بخش پتروپالایشگاهی باید به نوع الگوی فرآیندی آن نیز توجه کنیم. برای نمونه یکی از برش‌های اصلی نفت خام محصول فرعی نفتا است که در پالایشگاه‌ها این محصول فرعی در فرآیندهای بنزین‌سازی استفاده می‌شود. در حالی که در مجتمع پتروپالایشی بخش عمده نفتای تولیدی به سمت تولید فرآورده‌های پتروشیمی آروماتیک و الفین سوق داده می‌شود. با توجه به اختلاف قیمت قابل‌توجه بنزین و ترکیبات پتروشیمیایی که سودآوری قابل‌توجهی ایجاد می‌کند و از طرف دیگر بازار رو به رشد صنعت پتروشیمی به‌ویژه در بازارهای منطقه‌ای و جهانی، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در شرایط عادی روابط بین‌الملل را ایجاد می‌کند.
هم اکنون تمرکز شما بر احداث صنایع پتروپالایشگاهی است؟
به‌عنوان یک واقعیت انکارناپذیر توسعه صنعت پالایش در ایران اجتناب‌ناپذیر است، این صنعت باید با اولویت ارتقای کیفی در پالایشگاه‌های موجود توسعه یابد. از جنبه افزایش ظرفیت پالایش نیز راهبرد وزارت نفت احداث مجتمع‌های پتروپالایشگاهی مبنای برنامه‌ریزی قرار گرفته است؛ بنابراین تمرکز شرکت ملی پالایش و پخش به‌عنوان متولی توسعه در حوزه صنعت پالایش، فراهم کردن زمینه لازم برای اجرای طرح‌های ارتقای کیفی در پالایشگاه‌های موجود و افزایش ظرفیت پالایشی کشور از طریق توسعه پتروپالایشگاه‌ها متناسب با منابع قابل تأمین در برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت خواهد بود، ضمن اینکه برنامه‌ریزی توسعه در این صنعت عمدتاً بر پایه توانمندی‌های مالی و مدیریتی بخش خصوصی شکل می‌گیرد.
صنعت پالایش ایران اکنون چه وضعی دارد؟
هم‌اکنون ۱۰ پالایشگاه در ایران فعال هستند که مجموع ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی آنها به حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد. صنعت پالایش کشورمان اکنون در صورتی که مصارف غیرمتعارف در بخش‌های مصرف سوخت اتفاق نیفتد، ضمن وجود توان کافی برای تأمین پایدار نیاز سوخت کشور، ظرفیت مناسبی نیز برای صادرات فرآورده‌های نفتی ایجاد کرده است. توان تولید بنزین پالایشگاه‌های ده‌گانه کشور به حدود ۱۰۵ میلیون لیتر در روز و نفت گاز به حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز رسیده است، البته باید این را هم اضافه کنم در دو سال اخیر به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از کرونا و قرنطینه‌های طولانی تا حدودی مصرف بنزین کاهش یافته بود، اما با سرعت یافتن واکسیناسیون مصرف این فرآورده هم در ایران به آرامی در حال افزایش است. نکته بسیار مهم در چنین شرایطی ریسک افزایش مصرف در بخش‌های مختلف به دلایلی از جمله غیربهینه مصرف کردن حامل‌های انرژی به‌دلیل ارزانی قیمت انواع سوخت و به‌کار نگرفتن سازوکارهای مؤثر در مدیریت مصرف خواهد بود که در چنین شرایطی تراز تولید و مصرف با چالش روبه‌رو می‌شود.
چه تعداد طرح پالایشی در حال اجرا است؟
اکنون در همه پالایشگاه‌های کشور شاهد اجرای پروژه هستیم. در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس پروژه رفع گلوگاه‌های عملیاتی برای افزایش ظرفیت در مراحل پایانی خود قرار دارد و در ۹ پالایشگاه دیگر نیز پروژه‌های بیشتر ارتقای کیفی فرآورده در مراحل مختلف در حال اجرا هستند. برای نمونه در پالایشگاه آبادان طرح توسعه و تثبیت ظرفیت که ضمن نوسازی بخشی از واحدهای قدیمی، ارتقای کیفی فرآورده‌ها را به‌دنبال دارد، از طریق فاینانس چین در حال اجراست. در پالایشگاه‌های شیراز، اصفهان و تهران نیز پروژه‌های بهبود کیفی فرآورده در مراحل مختلف اجرایی در حال پیگیری است، ضمن اینکه در دیگر پالایشگاه نیز پروژه‌های ارتقای کیفی فرآورده‌های سنگین بیشتر در مراحل مقدماتی یا طراحی قرار دارند.
منابع از چه بخشی تأمین می‌شود؟
پروژه‌های مطرح در پالایشگاه‌های موجود را از جنبه مقیاس سرمایه مورد نیاز می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. بخش نخست طرح‌های مربوط به بهینه‌سازی و ارتقای کیفی فرآورده‌های سبک و میان‌تقطیر است که از طریق منابع داخلی پالایشگاه‌ها، همچنین استفاده از ابزارهای تأمین مالی مبتنی بر بازار سرمایه قابل تأمین هستند. از جمله می‌توان به پروژه‌های بنزین‌سازی یا تصفیه هیدروژنی نفت‌گاز اشاره کرد. بخش دوم طرح‌های پالایشگاه‌های موجود مربوط به ارتقای کیفی فرآورده‌های سنگین است که به‌دلیل نوع فناوری‌ها و ضرورت استفاده از تعداد زیادی واحد فرآیندی و تجهیزات خاص، به سرمایه‌گذاری بسیار بیشتری نیاز دارد. در خصوص این‌گونه طرح‌ها ترکیبی از سبد منابع مالی شامل آورده سرمایه‌گذار، تسهیلات بانکی داخلی، استفاده از ظرفیت بازار سرمایه و بخش هم از محل فاینانس مدنظر قرار دارد که البته تأمین بخش فاینانس در شرایط فعلی با چالش روبه‌روست. در ارتباط با طرح‌های پالایشی و پتروپالایشی جدید میزان سرمایه‌گذاری به ظرفیت و نوع فرآیند بستگی دارد. برای نمونه سرمایه مورد نیاز برای یک پتروپالایشگاه نفت خام با ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز در حدود ۱۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود. درباره این نوع از طرح‌ها هم به‌دلیل حجم زیاد سرمایه مورد نیاز مشابه ترکیب سبد منابع مالی که پیش‌تر اشاره شده به‌عنوان برنامه تأمین مالی ارائه می‌شود.
برای جذب سرمایه خارجی مذاکراتی انجام داده‌اید؟
پیش از اینکه وارد مرحله جدید تحریم‌ها شویم در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، بحث تأمین مالی بخش عمده‌ای از پروژه‌های کیفی در پالایشگاه‌های موجود تا حدودی نهایی شده بود، برای نمونه با ژاپنی‌ها برای تأمین منابع مالی و فناوری در دو پالایشگاه به توافق‌های خوبی در سطح حاکمیت رسیده بودیم و پیشرفت‌های خوبی هم در بحث‌های فنی و قراردادی داشتیم، اما با خروج یکجانبه آمریکا از برجام، در عمل مذاکرات قراردادی ما متوقف شد و فرصت توسعه را از دست دادیم. با کره‌ای‌ها هم قراردادهای اولیه‌ای را منعقد کرده بودیم که آنها هم متوقف شد. حتی برای تأمین مالی پروژه‌های جدید در جاسک و سیراف قرار بود از طریق کنسرسیوم‌های ژاپنی و کره‌ای سرمایه لازم تأمین شود. در آن مقطع برای اجرای طرح‌های ارتقای کیفی در پنج پالایشگاه موجود به حدود ۱۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز داشتیم که با اجرای آنها در عمل می‌توانستیم ضمن کیفی‌سازی تا حدودی همه فرآورده‌های تولیدی کشور، بخش عمده نفت‌کوره را نیز به فرآورده‌های با ارزش بالا مثل بنزین و نفت گاز تبدیل کنیم که دلایلی از جمله خروج آمریکا از برجام این اتفاق نیفتاد.
طرح‌های توسعه را متوقف کردید؟
خیر این‌طور نیست. طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌ها را با بعضی از تغییرات در الگوهای فرایندی از طریق پیمانکاران داخلی بازطراحی کردیم و اکنون بخشی از آنها در مرحله اجرا قرار گرفته است. برای نمونه وقتی نتوانستیم در پالایشگاه بندرعباس الگویی را که قرار بود با ژاپنی‌ها پیش ببریم اجرا کنیم، روش دیگری را برای توسعه تعریف کردیم. برای تأمین فناوری و دانش فنی آن با پژوهشگاه صنعت نفت قرارداد بستیم که در مرحله طراحی، پیشرفت خیلی خوبی دارد و بی‌شک پس از این مرحله، وارد مرحله سرمایه‌گذاری خواهیم شد.
بر اساس طرح جدید برای پالایشگاه بندرعباس حدود ۱.۳ تا ۱.۴ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم، حال اگر می‌خواستیم با ژاپنی‌ها کار را پیش ببریم با فرآیندهای مدنظر آن زمان، به ۴ میلیارد دلار سرمایه نیاز بود.
در طرح‌های توسعه‌ای چه تعداد پالایشگاه احداث می‌شوند؟
مجوزهای زیادی برای احداث پالایشگاه صادر شده است که از میان آنها تعداد ۱۱ طرح اصلی وجود دارد که با جدیت بیشتری در حال پیگیری هستند. شایان ذکر است به‌منظور ایجاد جذابیت سرمایه‌گذاری، برای احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه، قانون «تنفس خوراک» توسط مجلس شورای اسلامی تدوین شده است و از میان این ۱۱ طرح اشاره شده، تعداد هشت پالایشگاه در چارچوب این قانون تعریف شده‌اند. این طرح‌ها شامل پنج طرح با خوراک نفت خام درمجموع با ظرفیت یک میلیون و ۲۲۰ هزار بشکه در مناطق ساحلی جنوب کشور، همچنین سه طرح پالایشی با خوراک میعانات‌گازی در منطقه سیراف با مجموع ۲۴۰ هزار بشکه ظرفیت پالایش هستند.
مشخص است که کدام‌یک از این طرح‌ها، پتروپالایشگاهی خواهند شد؟
مجوز اولیه بیشتر طرح‌ها به جز دو واحد با الگوی پالایشی صادر شده است، اما به‌تازگی بیشتر این طرح‌ها با تغییر رویکرد و با استفاده از ظرفیت ایجادشده در اصلاحیه قانون، ضمن پیگیری روش‌های تأمین مالی، به‌دنبال تغییر الگو به سمت پتروپالایشی هستند.
با اجرای این طرح‌ها ظرفیت پالایشی ایران چقدر خواهد شد؟
اکنون ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی کشور حدود ۲.۲ میلیون بشکه در روز است. درباره افزایش ظرفیت از محل اجرای طرح‌های جدید هم بدیهی است که به‌دلیل حجم سرمایه‌گذاری بسیار زیاد، اجرای همه این طرح‌ها به‌صورت هم‌زمان امکان‌پذیر نخواهد بود. لیکن با فرض اینکه شرایط برای اجرای طرح‌ها در یک دوره زمانی متناسب با ظرفیت‌های منابع مالی فراهم شود و همه هشت طرح پالایشی ذیل قانون حمایت به‌اضافه سه طرح پالایشی مهم دیگر که دارای مجوز هستند به بهره‌برداری برسند در پایان بیش از ۱.۷ میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایش کشور اضافه می‌شود، البته همان‌طور که عرض کردم این موضوع در شرایط فعلی امکان‌پذیر نخواهد بود، اما در صورت اولویت‌بندی طرح‌ها و با فرض ایجاد شرایطی که گشایش‌های نسبی در حوزه بین‌الملل و اقتصاد هم ایجاد شده باشد امکان افزایش ظرفیت به میزان تقریبی ۷۵۰ هزار بشکه در روز در دسترس خواهد بود.
نوسازی صنایع پالایشی کشور چه وضعی دارد؟
تمام بخش‌های صنعت نفت متناسب با نوع و میزان عملکرد عملیاتی، نیازمند بهسازی و بازسازی مداوم هستند. این کار در پالایشگاه‌ها همانند سایر صنایع مشابه از طریق پایش‌های بازرسی فنی انجام می‌شود و بخش‌های فرسوده در تعمیرات اساسی رفع عیب یا تعویض می‌شود و در عمل بخشی از تأسیسات نوسازی می‌شوند. باید به این مسئله هم توجه داشته باشید در زمان مطالعات اقتصادی عمر مفید یک پالایشگاه بین ۲۵ تا ۳۰ سال در نظر گرفته می‌شود، اما عمر واقعی پالایشگاه‌ها در ایران و در سایر کشورها به‌دلیل تعمیرات و اجرای پروژه‌های پرشمار بهسازی و نوسازی خیلی بیشتر خواهد بود.
برای نمونه پالایشگاه اولیه آبادان بیش از یکصد سال پیش احداث شد و عمر پالایشگاه تهران بیش از ۵۰ سال و پالایشگاه اصفهان نیز بیش از ۴۰ سال است. درباره پالایشگاه آبادان، طرح توسعه و تثبیت را تعریف کرده‌ایم که اجرای آن با مشارکت چینی‌ها در حال انجام است. از قضا این طرح از جمله طرح‌هایی است که در زمان برجام با استفاده از خط اعتباری چین عملیاتی شد و برنامه‌ریزی شده است که بخش نخست آن در نیمه نخست سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری برسد.
میانگین تولید و مصرف بنزین تا پایان آبان‌ماه چقدر بود و کرونا چقدر در کاهش مصرف بنزین در ایران نقش داشته است؟
میانگین تولید بنزین تا پایان آبان‌ماه امسال روزانه ۹۵ میلیون لیتر و مصرف هم ۸۵ میلیون لیتر بوده است. در ارتباط با تأثیر کرونا بر شرایط مصرف بنزین، مصرف روزانه بنزین در سال ۱۳۹۹ تحت تأثیر محدودیت‌های کرونایی به حدود ۷۵ میلیون لیتر رسید که در مقایسه با آمار مشابه سال ۱۳۹۸ که این آمار حدود ۹۰ میلیون لیتر ثبت شده است، کاهش حدود ۱۶ درصدی را تجربه کرده است. در سال ۱۴۰۰ نیز اگر وضع را به دو بخش پیش و پس از واکسیناسیون تقسیم کنم اثر کاهش محدودیت‌های کرونایی بر میزان مصرف به‌خوبی قابل مشاهده خواهد بود. در عمل واکسیناسیون از اواسط شهریور شتاب گرفت و در حالی که آمار متوسط مصرف بنزین در دوره پنج‌ماهه تا پایان مرداد ۱۴۰۰ حدود ۸۳ میلیون لیتر بود، این آمار در دوره سه ماهه شهریور تا پایان آبان با رشد بیش از هفت درصدی به حدود ۸۹ میلیون لیتر در روز رسید.
با این حال چطور می‌توان روند فزاینده مصرف بنزین را کنترل کرد تا ناچار به واردات آن در سال‌های آینده نشویم؟
یکی از موارد مهم در حوزه انرژی، تأمین پایدار سوخت برای همه نقاط کشور است که این موضوع از طریق توسعه پالایشگاه در بخش تولید دنبال می‌شود، اما به نظر من بخش مهم‌تر، اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف خواهد بود که در صورت محقق نشدن اهداف مبتنی بر بهینه‌سازی مصرف و کاهش شدت مصرف انرژی در مقیاس استاندارد، در آینده‌ای نه‌چندان دور، حتی با توسعه مستمر ظرفیت پالایش، همواره با ریسک منفی شدن تراز تولید و مصرف روبه‌رو خواهیم شد. برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف وابستگی کامل به هماهنگی همه دستگاه‌های قانون‌گذاری و اجرایی و همکاری جمعی مردم خواهد داشت. در این صورت است که توسعه پتروپالایشگاه مفهوم پیدا می‌کند و می‌توان به جای تولید سوخت، بخشی از محصولات به سمت تولید فرآورده‌های با ارزش پتروشیمی هدایت شود.
